Toros Sedirinin Tarihsel ve Kültürel Yeri By: Gezginturk Date: 13 Eylül 2023, 14:56:14
Yıllardan beri Lübnan Sediri olarak bildiğimiz; başlıca 4 türü (Atlas sediri, Himalaya sediri, Kıbrıs Sediri ve Toros sediri) olan, ayrıca alt türleri ile birlikte geniş bir aile oluşturarak Toros Dağları başta olmak üzere ülkemizde geniş bir yayılıma sahip sedir ağacının Cedrus Libani isimli türü, her ne kadar Lübnan bayrağına şeklini veren bir ağaç olsa da tarihsel kaynaklara göre anavatanı Anadolu topraklarıdır. Lübnan'a da Anadolu'dan gitmiştir. Sedir ağacının kerestesi başta olmak üzere kullanım alanı çok geniş olduğundan, Lübnan tüm sedir ormanlarını yok edene kadar kesim yapmış ve yenileme çalışmalarını da hep göz ardı etmiştir. Neyse ki Türkiye, 11 Ocak 2010 tarihinde Lübnan'a bu konuda elini uzattı ve Lübnan ile karşılıklı bir iş birliği anlaşması yaptık. Ama cedrus libani türünün ortalama olgunlaşma süresinin yaklaşık 500 sene olduğunu hesaba katarsak, Lübnan'ı zorlu bir maratonun beklediğini söyleyebiliriz. Ülkemizde zaten yıllardan beri sedir ağaçlarının korunması ve çoğaltılması için ormancılık faaliyetleri yürütülmekte ve her ne kadar bazı madencilik faaliyetleri ile kötü şeyler yaşansa da kanunlarla da bu güzel ağacın korunmasına çalışılmakta. Her sene özellikle Antalya Toroslarında sedirin doğal yayılış alanlarından toplanan binlerce kilogram tohum, ağaçlık olmayan alanlara atılıyor ve orman fidanlıklarında yetiştirilen sedir fidanları da dağlara dikiliyor.
Cedrus Libani türünü literatüre ekleyen A.Richard; "Eğer bu türü Toroslarda görseydim buna Toros Sediri derdim" diyerek aslında Lübnan Sedirinin Toros Sediri olarak adlandırılmasının ne kadar da doğru olacağını fark ettiğini bizzat ifade ediyor.
Görkemli duruşu ve dayanıklılığıyla antik çağlardan beri uygarlıkların ilgisini çekmiş olan sedir ağacının bilinen en eski kayıtlara göre ithalatı ilk kez firavun Snefru döneminde altın ve gümüş karşılığında gerçekleşmiştir. (Kaynak: Sedir, Doç.Dr. Ünal Eler)
Güçlü gemilerle oluşturdukları donanmalarıyla ün salmış olan Fenikeliler'in bunu sedir ağacından elde edilen kerestelere borçlu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Çünkü sedir kerestesi çürümeye ve fırtınalı deniz koşullarına yıllarca dayanabilen bir yapıya sahiptir.
Yine tarihsel kaynaklara göre firavunların kapıları da sedir kerestesinden yapılmıştır. Döneminin en önemli otoriteleri olarak kabul edilen firavunlar için sedir kerestesinin tercih edilmesi, sedirin en önemli ağaç olarak kabul edildiğini bize gösteriyor.
Toros Sediri hakkında aslında yazılacak çok şey var ama sıkıcı olmaması için yarıda kesiyorum. İlerleyen günlerde bu başlık altında devam edebilirim.
Sözlerimi bitirirken de Antalya'daki sedir ormanlarını korumak için hukuk mücadelesi verirken cinayete kurban giden sevgili Aysin Büyüknohutçu ve Ali Ulvi Büyüknohutçu'nun aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyorum. Bedenen artık bu kötü dünyada olmasalar da aziz ruhları sedir ormanlarını beklemeye devam ediyor.