Kanun (Yasa) Nedir? Kanun Hakkında Genel Bilgiler

Kanun Kanun veya yasa, bir anayasal hukuk rejiminde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Kanunlar, tüzükler, yönetmelikler birer kanundur. Kanuna mevzuat da denir. Dar anlamında kanun, yasama organınca yapılan kanun...

Başlatan: Kerem - Güncelleme: 09 Mayıs 2022, 09:16:22 - Gösterim: 1,341

« önceki - sonraki »

0 Üyeler ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

09 Mayıs 2022, 09:16:22 Son düzenlenme: 18 Haziran 2025, 04:24:54 Kerem
Kanun (Yasa) Nedir? Kanun Hakkında Genel Bilgiler

Kanun

 Kanun veya yasa, bir anayasal hukuk rejiminde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Kanunlar, tüzükler, yönetmelikler birer kanundur. Kanuna mevzuat da denir. Dar anlamında kanun, yasama organınca yapılan kanun adıyla gerçekleştirilen işlerdir. Hukukla paralel anlamlılık taşır ancak hukukun öğelerinden sadece biri ve hukuk kaynaklarından sadece biridir.
 Kanun, yazılı veya yazısız olabilir. Yazılı kanunların en ünlüsü MÖ 1700'lerde yapılmış Hammurabi Kanunları'dır. Roma hukuku, Cermen hukuku, Katolik hukuku, İslam hukuku yazılı kanunlara dayanır. Çağdaş kanunların yazılı oluşu Fransız Devrimi'nden sonra gelişmiştir. Önemli yazılı kanunlara Kod (code) denilmektedir. Toplumu Kod'larla yönetmeye Kodifikasyon denilir ve Kıta Avrupa'da geçerlidir. Medeni Kanun'lar birer Kod'dur. İslam dünyasında Mecelle ve Kanun-ı Esasi ilk kodlardır.
 Türkiye'de kanun koyma yetkisi TBMM'nindir. Kanun teklifi Bakanlar Kurulu (tasarı) ve milletvekillerince tek veya grup halinde (kanun teklifi), gerekçe gösterilerek yapılır. Bunun dışındaki kişi ve kurumlar, kanun isteklerini meclise iletebilirler. Cumhurbaşkanı, kanun teklif edemez, çünkü cumhurbaşkanı seçildikten sonra TBMM üyeliğini kaybeder. Kanunlar cumhurbaşkanına sunulur ve cumhurbaşkanı yayınlarsa yürürlüğe girer. Yayınlamazsa (bütçe kanunu hariç), gerekçesiyle meclise iade eder (15 gün içinde). Meclis kanunu aynıyla tekrar kabul ederse, artık cumhurbaşkanı o kanunu yayınlar. Meclis, kanun yaparken anayasa ve içtüzük hükümlerine uyar. Kanunlar TC Resmi Gazete'de (kuruluşu 7 Ekim 1920) yayınlanırsa yürürlüğe girer. Tarih belirtilmemişse 45 gün içinde bütün yurtta geçerli olur. Başbakanlık, Düstur adıyla kanunları derlemekte, her yasama yılında bir cilt yayınlamaktadır. Kanunlar, mevzuat bilgi sistemleriyle internette yayınlanmaktadır. Meclisin yayınladığı iki kanun dergisi bulunmaktadır: Tutanak Dergisi, Kanunlar Dergisi.
 Meclis, geçmişe yönelik suç içeren kanun yapamaz. Seçim kanunu değişiklikleri, yürürlük tarihinden başlayarak 1 yıl içinde olacak seçimlerde uygulanmaz. Kanunlar: kanun, tüzük, yönetmelik, KHK, TBMM İçtüzüğü, İçtihadı Birleştirme Kararları, mahkeme kararları, içtihatlar, örf ve adet, tebliğ, genelge, yönerge adlarını taşır. Kanunlardaki değişiklikleri izlemek vatandaş için mümkün değildir, ancak hukukçular bunu bilebilir.
 Her kanunun bir sıra numarası olur. Kanunlar bu no ile anılır. Ancak, cumhuriyet öncesinden kalan kanunlar adlarıyla anılır. 1920-1960 arasındaki kanunlar 1-7480 arası no taşır. 27 Mayıs 1960-1 Kasım 1961 arasındaki kanunlar 1-375 arası no taşır. 1961'den günümüze kadar gelen kanunlar 1'den başlar ve son olarak 5000'leri aşmıştır. Bu durumda aynı no'lu iki kanun olabilir. Bu nedenle kanunlar mehaz verilirken tarihi ve no'su birlikte verilir. Anayasaya göre, bazı konular ancak kanunla düzenlenebilir (ceza, antlaşmalar, yargıç ve savcı atamaları gibi). Kanunlar, anayasaya aykırı olamaz ve bu kural yargı denetimi düzeniyle denetlenir. Kanunlar, bireylerce anlaşılabilir şekilde olur ve anlaşılabilir dille yazılır.
 TC Anayasasının ilk 3 maddesi değiştirilemez. Bütün kanunlar anayasa denilen temel kanuna göredir. Bir kanun, başka bir kanunla veya mahkeme kararıyla yürürlükten kalkar. Süreli kanunlar ise, kendiliğinden kalkar (Bütçe Kanunu gibi). Anayasa Mahkemesi'nin kanun iptalleri Resmi Gazete'de yayınlandığı anda o kanun yürürlükten kalkar. Bazı kanunlar yürürlükte olmasına rağmen işler değildir (Milli Korunma Kanunu gibi). Bazıları ise yürürlüktedir ama fiilen uygulanmaz: mesela kanunlara göre 6-14 yaşları arasındaki her çocuğun eğitimi zorunludur, ama uygulamada okula gitmeyen pek çok çocuk vardır. Kanunlar, sadece kanun haline gelmekle kanun olmaz, uygulamada düzenlenme hataları, toplum gerçekleriyle bağdaşmama, uygulama için gerekli tedbirlerin alınmaması, kanunu uygulayanlardaki aksaklıklar, araç eksikleri, halkın benimsememesi gibi sebeplerle kâğıt üzerinde kalabilir. Kanunsuz suç olmaz.
 Antlaşmalar, kanundur ve Anayasa Mahkemesi'ne götürülemez. Yerel kanunla uluslararası kanun çelişirse, uluslararası kanun esas alınır. Antlaşmalar, mecliste bir kanunla uygun bulunursa onaylanır. Kanunları yasama organı yapar, ancak yürütme organı kanun gibi KHK'ler yapabilir. KHK'ler de Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girer. Olaganüstü haller dışında KHK'ler Anayasa Mahkemesi denetimine açıktır. Yüretme organı tüzük çıkarabilir; tüzüklerin iptali için Danıştay'da dava açılır. Bir diğer kanun olan yönetmelikleri, yürütme organı dışında kamu tüzel kişileri de çıkarabilir, bunlar da idari yargıya açıktır, kamusal yönetmelikler Resmi Gazete'de yayınlanır.
 Kanunlar birbiriyle çelişemez. Kanun hiyerarşisinde Anayasa en baştadır. Aynı tür kanunlar eşit güçtedir. Kanun hiyerarşisi şöyledir: Anayasa, kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, içtihad. Bunlar arasında çelişki olursa yargı organları (Danıştay ve İdare Mahkemeleri), kanunları denetleme görevi gibi denetler.


09 Mayıs 2022, 09:17:24 #1 Son düzenlenme: 18 Haziran 2025, 04:25:03 Kerem
YASA

Anayasada öngörülen usullere göre, devletin yasama organı tarafından yazılı olarak konan, uyulması zorunlu hukuk kuralı.

Yasayla konulan hukuk kuralları:

a) Geneldir. Ülkenin her yerinde herkes için aynı hükmü taşır. Hangi alandaki ilişkileri düzenliyorsa, o alana giren, o ilişkilerde bulunan herkes bu kurallara bağlıdır.
b) Uyulması zorunludur. Uymayanlar ya cezaya çarptırılır ya da tazminat ödemeye zorlanır.
c) Süreklidir. Yürürlükte kaldığı süre içinde, etkisinden ve yargısından bir şey eksilmez. İlke olarak, konulmadan önceki değil, konulduktan sonraki olaylara uygulanır.
d) Soyuttur. Kişiye ya da belli olaya uygulanmak üzere değil, olması mümkün ve aynı koşulları taşıyan olayları düzenlemek için konulur.

İlke olarak yasa, o ülkedeki vatandaşlara da, yabancılara da uygulanır. Yalnız bazı yasalar, örneğin evlenme ve miras yasaları vatandaşı her yerde izler. Yasa halk taafından bilinmelidir; daha doğrusu, herkesin bildiğini farzettirecek şekilde yayınlanmalı, ilân edilmelidir. Türk yasaları "Resmî Gazete" ile yayınlanır; cezaya, vergiye, askerliğe ait olanlarla halkı doğrudan doğruya ilgilendiren yasalar, ayrıca kent ve kasabalarda belediyeler, köylerde de muhtarlar tarafından ilân olunur. Yasa, ya içinde yazılı tarihten ya da "Resmî Gazete"de yayınlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer. Yasanın, Anayasa'ya uygunluğu esastır. Yasaların Anayasa'ya aykırılığının belli koşullar altında ileri sürüldüğü durumlarda bu iddiayı Anayasa Mahkemesi inceler, karara bağlar. Bu yoldan, Anayasa'ya aykırılığına karar verilen yasa yürürlükten kalkmış olur. Yasa, onu çıkarmaya (yürürlüğe koymaya) yetkili organa, gerekçeli bir tasarı hâlinde sunulur. Yasa önermeye, Bakanlar Kurulu ve TBMM üyeleri yetkilidirler.


Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

Geçen sene bir dava sürecine tanık olunca bu "kanun nedir" meselesiyle daha yakından ilgilenmek zorunda kaldım. Öncesinde açıkçası sadece "kanun var, uymak lazım" diye düşünüyordum ama detaylarını hiç merak etmemiştim.
Kısaca anlatmak gerekirse, kanun (yasa), bir devletin vatandaşlarına nasıl davranmaları gerektiğini söyleyen, uymayanlara ne olacağını belirleyen yazılı kurallar bütünü. Türkiye'de bu kurallar TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) tarafından hazırlanıyor, oylamayla kabul ediliyor ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak yürürlüğe giriyor.
Bir kanun çıktığında herkesi bağlayıcı oluyor. Yani "ben bilmiyordum" gibi bir bahaneyle kurtulmak mümkün değil. Bu yüzden özellikle hak, borç ve cezalarla ilgili konularda temel kanunları az çok bilmek gerekiyor. Medeni Kanun, Ceza Kanunu, İş Kanunu gibi her biri farklı alanları düzenleyen kanunlar var.
Benim gözlemim şu oldu: Kanunlar sadece ceza vermek için değil, aslında insanları korumak için de var. Hakkını bilen biri kanun sayesinde mağduriyetten kurtulabiliyor. Yani biraz karmaşık görünse de, temel düzeyde kanunların nasıl işlediğini anlamak bence herkes için önemli. Özellikle günlük hayatta karşılaştığımız sözleşmelerde, alışverişte, iş yerinde bile kanun hep bir yerden karşımıza çıkıyor.

Benzer Konular (5)

1658

Yanıtlar: 5
Gösterim: 1104

1670

Yanıtlar: 1
Gösterim: 1070

497

Yanıtlar: 0
Gösterim: 5589

107

Başlatan sade


Yanıtlar: 0
Gösterim: 1749

28 Kasım 2020, 19:07:05
sade tarafından
Clicky